Όταν το παιδί ζηλεύει τον σύντροφό του γονιού του

Για ένα παιδί είναι αρκετά δύσκολο συνήθως να δεχτεί το νέο σύντροφο του γονιού του, ειδικά μάλιστα αν δεν έχει προηγηθεί σωστός χειρισμός από την πλευρά του μονογονέα όσον αφορά στο θέμα αυτό.
Είναι φυσιολογικό να δυσκολεύεται και να μην επιθυμεί να εμπλακεί σε μία κατάσταση με ένα νέο άτομο. Συνήθως τα παιδιά ζηλεύουν το νέο πρόσωπο στη ζωή του γονιού τους. Υπάρχει η σκέψη ότι γίνεται μία προσπάθεια αντικατάστα- σης του άλλου γονέα, κάτι που δημιουργεί έντονα αρνητικά συναισθήματα ή και φόβο παραμέλη- σής τους από τον ”ενθουσιασμένο” γονιό ο οποίος κάνει καινούρια βήματα στη ζωή του και σε ένα βαθμό τα παιδιά βρίσκονται έξω από αυτό. Κατά κάποιο τρόπο ζηλεύουν τον χρόνο που αφιερώνει ο γονιός τους στη νέα του σχέση και που κατά το δικό τους σκεπτικό ελαττώνεται από τον δικό τους χρόνο με την μητέρα / πατέρα.

Σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να πιέζονται τα παιδιά να γνωρίσουν το νέο σύντροφο εφόσον δεν είναι ακόμα έτοιμα για μία τέτοια αλλαγή, και εφόσον η νέα αυτή σχέση δεν είναι για τον μονογονέα σημαντική και ήδη κάποιας διάρκειας. Θα πρέπει να έχει προηγηθεί μια ειλικρινή συζήτηση με τα παιδιά, διαβεβαιώνοντάς τα για την αγάπη και δέσμευση του γονέα προς αυτά, καθώς και το ότι κανείς δεν θα μπορούσε ποτέ να αντικαταστήσει τον πατέρα ή τη μητέρα  τους.

Ασφαλώς δεν περιμένουμε να αποδεχτούν τα παιδιά αμέσως το νέο αυτό πρόσωπο στη ζωή του γονιού τους. Θα χρειαστεί ουσιαστικός χρόνος μεταξύ αυτών και του νέου συντρόφου και ιδιαίτερα μάλιστα σε δραστηριότητες αγαπημένες στα παιδιά. Ωστόσο, η ειλικρίνεια είναι το πιο σημαντικό στοιχείο ώστε να μπορέσουν να αποδεχτούν στη ζωή τους, το νέο αυτό πρόσωπο, που σημαίνει ότι ο/ η σύντροφος, δεν χρειάζεται να παρουσιαστεί ως ”ιδανικός/ή” ή ”εξιδανικευμένος/η”. Αποτέλεσμα μιας τέτοιας κατάστασης θα είναι πιθανότατα η απογοήτευση των παιδιών και η δυσκολία τους να ξαναεμπιστευτούν τόσο τον γονιό τους όσο και τις επιλογές του.

Ο ερχομός ενός νέου προσώπου στην οικογένεια συνήθως γίνεται πιο εύκολα αποδεκτός από παιδιά μικρής ηλικίας από ότι όταν τα παιδιά βρίσκονται στην εφηβεία λόγω των διαφορετικών αναπτυξιακών σταδίων. Η ηλικία του παιδιού παίζει σημαντικό ρόλο στην αποδοχή ή μη του νέου συντρόφου του γονέα τους. Τα μικρότερα παιδιά (κάτω των 10 ετών) συνήθως αποδέχονται με μεγαλύτερη ευκολία το νέο πρόσωπο στη ζωή τους, ιδιαίτερα μάλιστα όταν ο ενήλικας ασκεί μια θετική επιρροή πάνω τους και αποτελεί πρότυπο για εκείνα. Προσχολικής ηλικίας παιδιά και δημοτικού δηλαδή, τείνουν να δέχονται ευκολότερα το γεγονός ότι ο γονέας τους δημιουργεί μια νέα σχέση. 

Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι οι νεαροί έφηβοι (ηλικίας 10-14) δυσκολεύονται περισσότερο να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση από ότι οι έφηβοι ηλικίας 15 ετών και άνω, οι οποίοι έχουν μικρότερη ανάγκη τους γονείς τους και κατά συνέπεια επενδύουν λιγότερο στη δημιουργία μιας νέας οικογένειας. 
Είναι σημαντικό τον πρώτο καιρό ο νέος σύντροφος να δημιουργήσει μια σχέση με τα παιδιά που είναι πιο περισσότερο φιλική παρά αυταρχική και πειθαρχική, μέχρι να είναι σε θέση  να αναλάβουν περισσότερες γονεϊκές ευθύνες. Καλό θα είναι απλά να παρατηρούν τη συμπεριφορά και τις δραστηριότητες των παιδιών και να ενημερώνουν τον γονέα σχετικά, παρά να επεμβαίνουν. Επίσης σημαντικό είναι τα παιδιά να περνούν χρόνο αποκλειστικά με τον γονέα τους χωρίς την παρουσία του συντρόφου. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να μην χαθούν οι ισορροπίες και να συνεχιστεί η ρουτίνα κάποιων οικογενειακών δραστηριοτήτων ή και στιγμών. Όσο περισσότερος χώρος και χρόνος δίνεται στα παιδιά, τόσο περισσότερες οι πιθανότητες να γίνει πιο ανώδυνη η αποδοχή του νέου προσώπου στη ζωή του γονιού τους από εκείνα!

                                                                                                                    Μαρία Κωνσταντινοπούλου

Απώλεια γονέα

Ένα από τα δυσκολότερα πράγματα που έχει να αντιμετωπίσει στη ζωή του ένα παιδί είναι να αποχαιρετήσει τον γονιό του. Ειδικά όταν αυτό γίνεται απρόσμενα, σε νεαρή ηλικία και χωρίς καμία προειδοποίηση. Η απώλεια αυτή συχνά σηματοδοτεί σε ένα βαθμό και απώλεια της παιδικής χαλάρωσης και ηρεμίας.Σε νεαρή ηλικία, ο γονέας είναι εκείνος που στηρίζει το παιδί, του παρέχει τις απαραίτητες πληροφορίες σχετικά με τον κόσμο γύρω του, διαμορφώνει τις αντιλήψεις για τον εαυτό και τους άλλους και θεωρείται αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς του. Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες επέρχεται ο θάνατος του γονέα επηρεάζουν την ένταση της θλίψης ενός παιδιού. Κάποιοι από τους  παράγοντες αυτούς είναι η σχέση που είχε το παιδί με τον γονιό του, η ηλικία του παιδιού, η κατάσταση των υπόλοιπων μελών μεταξύ τους και το κατά πόσο ο θάνατος ήταν αιφνίδιος ή ήταν αποτέλεσμα μακροχρόνιας ταλαιπωρίας όλης της οικογένειας. Τα παιδιά μετά από ένα τέτοιο γεγονός έχουν να διαχειριστούν μία σειρά από συναισθήματα, μεταξύ άλλων την αίσθηση του κενού, μοναξιά, ενοχή και θυμό. Τα πιο κοινά συναισθήματα και φυσιολογικές αντιδράσεις περιλαμβάνουν σύγχυση, άγχος,απογοήτευση, τύψεις, λαxτάρα, φόβο και συχνά κατάθλιψη.Ασφαλώς η ηλικία του παιδιού παίζει σημαντικό ρόλο στην ικανότητά του να αντιμετωπίσει το θάνατο του γονιού του. Η απώλεια ενός γονέα πριν την ενηλικίωση μπορεί να έχει επίδραση σε διάφορους τομείς της ζωής του ατόμου. Πιθανόν να επηρεάσει την ανάπτυξη της προσωπικότητας, την αίσθηση της ασφάλειας, καθώς και τις σχέσεις με τον απομείναντα γονέα και τους σημαντικούς άλλους. Για να αποφευχθεί αυτό, καλό θα είναι το παιδί να ενταχθεί σε κάποιου είδους θεραπευτικό-υποστηρικτικό πρόγραμμα που θα του δίνουν την δυνατότητα να εκφράσει τα συναισθήματά του καθώς και την παροχή ανατροφοδότησης και δραστηριοτήτων κάθε φορά που η έντονη θλίψη θα ξαναέρχεται στην επιφάνεια.Είναι σημαντικό τα κοντινά άτομα να είναι σε θέση να συζητούν για το πώς ήταν η ζωή και πώς είναι τώρα. Τα παιδιά συνήθως θέλουν να έχουν τα γεγονότα και τα συναισθήματα που περιβάλλουν την απώλειά τους συχνά επιβεβαιωμένα. Για το λόγο αυτό είναι επίσης σημαντικό να ακούμε τι έχουν να μας πουν. Το πιθανότερο είναι να θέλουν να συζητήσουν τα πράγματα ξανά και ξανά. Δεν υπάρχουν συνταγές για να ξεπεραστεί ο πόνος της απώλειας. Για τον λόγο αυτό χρειάζονται ειλικρίνεια ώστε να μην μπερδεύονται με μισές αλήθειες και ανακρίβειες. Είναι καλό για τα παιδιά κάθε ηλικίας να παίρνουν μέρος στην νεκρώσιμη ακολουθία, εκτός εάν υποστηρίζουν τα ίδια ότι δεν θέλουν να παρευρίσκονται. Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι τα παιδιά από την ηλικία των δυόμιση κατανοούν την ιδέα του αποχαιρετισμού. Μετά την κηδεία, τα παιδιά πιθανόν στο παιχνίδι τους να αναπαριστούν την κηδεία ή και να προσποιούνται ότι είναι άρρωστα ή πεθαίνουν. Κάτι τέτοιο είναι απολύτως φυσιολογικό και δεν θα πρέπει να ανησυχήσει το περιβάλλον. Σίγουρα για τα παιδιά που έχουν να αντιμετωπίσουν και το σχολικό περιβάλλον να χρειάζεται μία επιπλέον βοήθεια και στήριξη. 
Στα παιδιά ηλικίας 3-5 πολύ πιθανόν οι περίοδοι θλίψης να είναι μικρές, μπορεί όμως να υπάρχουν σωματικά προβλήματα πχ με το έντερο, πόνους στο στομάχι, πονοκεφάλους, εξανθήματα, εκρήξεις θυμού, επαναφορά σε προηγούμενα στάδια ανάπτυξης όπως πιπίλισμα του αντίχειρα, κλπ, πιθανόν να εκφράσουν φόβους όπως πχ με το σκοτάδι ή τους αποχαιρετισμούς, να περάσουν περιόδους θλίψης, θυμού, άγχους, κλπ. Είναι σημαντικό να επικοινωνήσετε με τη νηπιαγωγό του παιδιού, ώστε να μπορούν να είναι σε επιφυλακή για τυχόν προβλήματα που αντιμετωπίζει το παιδί. Ασφαλώς αν η ανησυχητική συμπεριφορά επιμένει θα χρειαστεί να ζητηθεί η βοήθεια ενός επαγγελματία. Τα παιδιά μεταξύ 6-8, έχουν να αντιμετωπίσουν το επιπλέον άγχος των ερωτήσεων σχετικά με το θάνατο από τους συμμαθητές όταν επιστρέψουν στο σχολείο. Θα πρέπει να έχετε μιλήσει με τους δασκάλους και τη διεύθυνση του σχολείου πριν το παιδί επιστρέψει στο σχολείο και καλό θα είναι και με τους γονείς των κοντινών συμμαθητών ώστε να υπάρχει σωστός χειρισμός από όλους. Πιθανόν μερικοί από τους φίλους του παιδιού να θέλουν να έρθουν στην κηδεία. Κάτι τέτοιο θα είναι αρκετά υποστηρικτικό. Θα χρειαστεί να προετοιμάσετε το παιδί για τυχόν ερωτήσεις και να τους κάνετε κατανοητό πως δεν χρειάζεται να μπουν σε λεπτομέρειες. Αφήστε το να αποφασίσει μόνο του σε ποιον/ποιους θα αποφασίσει να ''ανοιχτεί'', και ασφαλώς ζητήστε από τον δάσκαλο τακτική ενημέρωση σχετικά με την κατάσταση του παιδιού. Πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας πως πιθανόν το παιδί να αλλάξει στάση μέσα στην τάξη, να γίνει είτε πολύ κλειστό είτε ευερέθιστο, να βγάλει άσχημη συμπεριφορά απέναντι σε ένα δάσκαλο ή συμμαθητή, να αρνείται να πάει στο σχολείο, να υποφέρει από πονοκεφάλους και στομαχικές διαταραχές, καθώς και από έλλειψη συγκέντρωσης. Στην φάση αυτή δεχτείτε την κατάσταση αυτή ως έχει και ως κάτι φυσιολογικό. Παιδιά ηλικίας 9-12 μπορούν να κρύβουν τα συναισθήματά τους, ταυτόχρονα όμως να αισθάνονται πολύ δυσάρεστα από παρατηρήσεις που έγιναν στο σχολείο. Πιθανόν να μην μπορούν να φτάσουν το αναμενόμενο εκπαιδευτικό επίπεδο, να μαλώνουν στο σχολείο ή να επαναστατούν ενάντια στην εξουσία. Ωστόσο, το σχολείο μπορεί να είναι μια σταθερή αξία σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα που φαίνονται να αλλάζουν γύρω τους. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι αντιδράσεις αυτές είναι μια έκκλιση για βοήθεια. Για τον λόγο αυτό είναι σημαντικό να ασχοληθούμε με τις οποιεσδήποτε ανησυχίες σχετικά με το σχολείο. Βεβαιωθείτε ότι υπάρχει αρκετός χρόνος για δραστηριότητες παιχνιδιού, αθλητισμού και αναψυχής, και ότι τα παιδιά έχουν φίλους της ηλικίας τους. Θα πρέπει να γνωρίζουν ότι είναι ωραίο να εξακολουθούν να είναι χαρούμενα και ενθουσιασμένα χωρίς να αισθάνονται άσχημα γι αυτό. Είμαστε σε συνεχή επαφή μαζί τους, τα ρωτάμε, μαθαίνουμε πώς αισθάνονται και εάν τα προβλήματα συμπεριφοράς συνεχίζουν, ζητάμε επαγγελματική βοήθεια.Τέλος, μία ηλικιακή ομάδα που χρήζει ιδιαίτερη προσοχή είναι οι έφηβοι. Έχουν ήδη να αντιμετωπίσουν πολλές δικές τους σωματικές και ψυχοσυναισθηματικές αλλαγές, οπότε μία τόσο δύσκολη απώλεια δυσκολεύει αρκετά την κατάστασή τους. Συχνά μάλιστα ψάχνουν και βρίσκουν μόνοι τους επαγγελματική βοήθεια. Κάποιες φορές αισθάνονται απομονωμένοι επειδή νομίζουν πως οι φίλοι τούς αποφεύγουν ή νιώθουν πως είναι σε δύσκολη θέση και δεν ξέρουν τι να τους πούνε. Συχνά επίσης επηρεάζεται η σχολική επίδοση και απόδοση, συμπεριφέρονται διαφορετικά, σε ακραίες περιπτώσεις, μπορεί να υποφέρουν από κατάθλιψη, να αλλάζουν παρέες, να κάνουν χρήση ουσιών, να αλλάζουν σεξουαλικούς συντρόφους ή ακόμα και να έχουν τάσεις αυτοκτονίας. Σε κάθε περίπτωση, οι καθηγητές και όσοι εμπλέκονται με τους έφηβους θα πρέπει να είναι ενήμεροι για τη νέα πραγματικότητα του παιδιού και με τρόπο διακριτικό να παρακολουθούν τυχόν ιδιαίτερες αλλαγές στη συμπεριφορά. Παρόλο που οι έφηβοι θρηνούν, συχνά μπορεί να κρύβουν τα συναισθήματά τους, παρότι αυτά είναι ακόμα έντονα. Θα πρέπει να τους  αφήσουμε να γνωρίζουν ότι είναι θεμιτό να είναι αναστατωμένοι και να θρηνούν. Άλλες φορές πάλι, μπορεί να προσπαθούν να προστατεύσουν τον γονέα, μη μιλώντας του για τα δικά του συναισθήματα. Για τον λόγο αυτό συχνά χρειάζεται παρότρυνση ώστε να ανοίξουν συζήτηση σχετικά με το πένθος τους. Ενθαρρύνετε υγιείς τρόπους για να απελευθερώσουν τα συναισθήματα μέσα από αθλητικές ή πολιτιστικές δραστηριότητες. Δεν θα πρέπει να αφήσουμε τον έφηβο να πάρει κατά κάποιο τρόπο τη θέση του γονιού που πέθανε. Αντίθετα, θα πρέπει να βοηθάμε ώστε να επικεντρωθεί στις ανάγκες που αφορούν στο μέλλον του.
Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι η θλίψη έχει διάφορες μορφές και μπορεί να συνεχίσει να υφίσταται για αρκετά χρόνια, αν και η ένταση μπορεί να πάρει λιγότερο. Ο γονέας θα καταλάβει ότι τα παιδιά αρχίζουν να συμβιβάζονται με το θάνατο όταν δείχνουν ότι δέχονται την πραγματικότητα του θανάτου, αναδιοργανώνουν τη ζωή τους και επιστρέφουν στην κανονική ροή της ζωής τους, τις παρέες, τις ασχολίες κλπ. 

                                                                                                                 Μαρία Κωνσταντινοπούλου

Σχολές Γονέων

Πολλοί γονείς ακούνε τον όρο 'Σχολές Γονέων' και αναρωτιούνται περί τίνος πρόκειται. Είναι γεγονός πως έχουν δανειστεί διάφοροι σύλλογοι-φορείς παρεμφερείς όρους προκειμένου να περιγράψουν αυτό που κάνουν οι Σχολές Γονέων, με αποτέλεσμα συχνά να επικρατεί μία σύγχιση γύρω από το θέμα.
Η Μαρία Χουρδάκη είναι εκείνη που στις 17 Γενάρη του 1962 έκανε την πρώτη διάλεξη για τις Σχολές Γονέων στην Αθήνα. Εγγράφησαν 300 Αθηναίοι, οι οποίοι με παγκόσμιο ρεκόρ ήθελαν να παρακολουθήσουν τις εργασίες της και τη συμβουλευτική της. Ακολούθησε η ίδρυση του Πανελλήνιου Συνδέσμου Σχολών Γονέων, ο οποίος λειτουργεί με επιτυχία μέχρι και σήμερα και έχει την ευθύνη για τον συντονισμό της λειτουργίας των Σχολών Γονέων σε όλη την Ελλάδα.
Η δράση των Σχολών Γονέων εστιάζει στην αλληλένδετη ενημέρωση και διαμόρφωση-διαφοροποίηση των γονέων.
Η ενημέρωση γίνεται μέσα από μελέτες και πληθώρα ερευνών σχετικά με την ψυχολογία της οικογένειας, ενώ η διαφοροποίηση προέρχεται από την προσωπική αναζήτηση του καθενός, την ωρίμανσή του, την αποδοχή της κατάστασής του και των προβλημάτων του, καθώς και τον διαφωτισμό όσο αφορά στις σχέσεις του με τα υπόλοιπα μέλη του οικογενειακού του περιβάλλοντος.
Εξάλλου κανείς δεν γεννιέται έτοιμος να γίνει γονιός και να μπορεί να ανταπεξέλθει στον ρόλο αυτό, ειδικά μάλιστα σε εποχές ιδιαίτερα δύσκολες και απαιτητικές.
Η F.I.E.P. (Διεθνής Ομοσπονδία για την Εκπαίδευση των Γονέων) κατέληξε πως  το αποδοτικότερο σχήμα είναι αυτό της εργασίας με ομάδες ατόμων (γκρουπ).
Στο γκρουπ αυτο, κάθε γονέας είναι ελεύθερος να εκφραστεί και να παραθέσει τον προβληματισμό του, τις εμπειρίες του, να ακούσει τις θέσεις και απόψεις των υπόλοιπων μελών, και τέλος να ακουστούν και οι επιστημονικές θέσεις του συντονιστή της ομάδας. 
Η ομάδα ξεκινάει κάθε Οκτώβρη και κρατάει έως τον Μάιο, σε μία ατμόσφαιρα η οποία με το πέρας του χρόνου γίνεται όλο και πιο οικεία. Οι συναντήσεις έχουν διάρκεια 1,5 ώρα, σε εβδομαδιαία, σταθερή βάση.

                                                                                                                   Μαρία Κωνσταντινοπούλου

Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση

Ιδιαίτερη σημασία και βαρύτητα έχει ένα θέμα ταμπού για τους περισσότερους γονείς. Πώς να διαπαιδαγωγήσουν τα παιδιά τους σχετικά με τα σεξουαλικά ζητήματα. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι κομμάτι της γενικότερης εκπαίδευσης των παιδιών και θα έπρεπε να είναι μέρος της εκπαίδευσης στο σχολείο. Δυστυχώς όμως ελάχιστα είναι τα σχολεία εκείνα που δίνουν προσοχή σε αυτό το ζήτημα οπότε η οικογένεια είναι εκείνη που θα πρέπει να αναλάβει την ενημέρωση αυτή.
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση δεν περικλύει μόνο θέματα σεξουαλικών σχέσεων, αλλά και θέματα ηθικής, ιδανικών και αξιών, προτιμήσεων, αμοιβαίο σεβασμό και σεβασμό στη διαφορετικότητα, αποδοχή και αγάπη. Ήδη στην ηλικία των 3 χρόνων, τα παιδιά είναι αρκετά ώριμα για να τους μιλήσουμε για σημαντικές αξίες καθώς και τις διαφορετικές μορφές αγάπης. Εξάλλου, βασικό στοιχείο της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης είναι ο σεβασμός στην σεξουαλικότητα και τις σεξουαλικές σχέσεις.
Είναι απαραίτητο τα παιδιά να ξέρουν τους τρόπους που διασφαλίζουν την ασφάλειά τους και ισορροπία τους τόσο σωματικά όσο και ψυχικά. Θα πρέπει να τα μάθουμε να σκέφτονται με κριτικό τρόπο καθώς επίσης να έχουμε καταφέρει να αναπτύξουμε μία σχέση εμπιστοσύνης μαζί τους έτσι ώστε να στραφούν σε εμάς όταν θεωρήσουν πως ίσως κάτι δεν παέι καλά ή τουλάχιστον ξεφεύγει από αυτά που έως τώρα ξέρουν και τους είναι οικεία. Καλό είναι να ξεκινήσουμε με το παιδί μας να συζητάμε με ειλικρίνεια και σαφήνεια εις βάθους θέματα τα οποία συχνά δεν μας είναι ευχάριστα και μας προκαλούν αμηχανία. Μέσα από αυτόν τον δρόμο τελικά θα καταφέρουμε να χτίσουμε μία σχέση εμπιστοσύνης μαζί του, να το ενημερώσουμε και κατά συνέπεια να το προστατέψουμε.
 Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση πρέπει να γίνεται με απλή ορολογία και λόγια που να είναι σε θέση να καταλάβουν. Τα παιδιά εκ φύσεως θέλουν να 'ανακαλύψουν΄το σώμα το δικό τους και των γύρω τους. Παίζουν παιχνίδια στα οποία υποδύονται ρόλους του φύλου, ψηλαφίζουν τα γεννητικά τους όργανα, δείχνουν ενδιαφέρον για την διαδικασία με την οποία γεννιέται ένα μωρό, κλπ. Θα πρέπει επομένως να επενοχοποιήσουμε τον αυτοερωτισμό των παιδιών, κάνοντας σαφές πως η διαδικασία αυτή θα πρέπει να γίνεται αποκλειστικά στον προσωπικό τους χώρο.
Να έχουμε κατά νου πως τα παιδιά αντιλαμβάνονται έτσι και αλλιώς πολλά πράγματα γύρω τους. Εμείς αυτό που θα πρέπει να κάνουμε είναι να τα βοηθήσουμε πληροφορώντας τα σωστά, χωρίς δισταγμό, θυμό, ντροπή ή αίσθηση του 'απαγορευμένου'.

                                                                                                                  Μαρία Κωνσταντινοπούλου

Όρια και παιδιά

Ο ρόλος του γονέα απέναντι στο παιδί του πέρα από τα σημαντικά και βασικά, δηλαδή να προσπαθεί για την ψυχική και σωματική του υγεία και ισορροπία, τα οποία και επιδιώκονται με την ανευ όρων αγάπη, την παροχή ασφάλειας, την δυνατότητα απόκτησης νέων εμπειριών, την ένταξή του σε διάφορες και διαφορετικές ομάδες-πλαίσια, την αναγνώριση και παραδοχή του, την αναγνώριση της προσπάθειάς του και όχι απαραίτητα (όπως συνήθως συμβαίνει) του αποτελέσματος, καθώς και την ενίσχυση της υπευθυνότητάς του, ένα άλλο πολύ σημαντικό είναι η θέσπιση και τήρηση των ορίων!
Με τα παιδιά μας δεν είμαστε φίλοι. Σε καμία περίπτωση δεν ταυτίζονται οι έννοιες ''είμαι κοντά'' με το ''είμαι φίλος'', παρόλο που πολύ συχνά συνχέονται. Η οριοθέτηση της συμπεριφοράς είναι αυτό που κάνει το παιδί να καταλάβει τους κανόνες της οικογένειας, καθώς επίσης και το τι περιμένουν οι άλλοι από αυτό.
Τα όρια στη συμπεριφορά αποτελούν σημαντικότατο στοιχείο στην ανατροφή των παιδιών. Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλον με σταθερά όρια, τείνουν να αισθάνονται μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και ασφάλεια. Οι γονείς από την άλλη που δεν εφαρμόζουν κανόνες πειθαρχίας μεγαλώνουν παιδιά τα οποία πολλές φορές συμπεριφέρονται προκλητικά δοκιμάζοντας με αυτό τον τρόπο τους γύρω τους και τις αντιδράσεις τους. Για τον λόγο αυτό, κύριο μέλημα θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη της ηθικής αντίληψης και της συναισθηματικής νοημοσύνης των παιδιών που θα τα βοηθήσει να καταλάβουν την σημασία της πρέπουσας συμπεριφοράς ανάλογα με το κάθε πλαίσιο, (οικογενειακό, σχολικό, κλπ). 


                                                                                                                  Μαρία Κωνσταντινοπούλου

Όταν το παιδί λέει ιστορίες της φαντασίας του

-Μαμά, κάθε βράδυ σχεδόν, αργά, πολύ αργά, βλέπω από το παράθυρο την θεία Μαίρη να μιλάει με κάποιον στο πεζοδρόμιο. 

-Το βράδυ στο πεζοδρόμιο? Είναι και ο θείος μαζί της?

-Όχι, ποτέ. Και η θεία πάντα φαίνεται ανχωμένη.  
Τα λόγια αυτά της μικρής Κατερίνας (4,5 ετών) έκαναν τη μαμά της να ρωτήσει όσο πιο διακριτικά μπορούσε την αδερφή της που μένει στον από κάτω όροφο για το τι συνέβαινε. Η θεία έκπληκτη απάντησε πως ποτέ δε συνέβη κάτι τέτοιο. Ύστερα από τρεις μέρες η μητέρα ρώτησε την Κατερίνα εάν ξαναείδε τη θεία.

-Ναι. Και χθες και προχθές τους είδα πάλι. Κάθε βράδυ σου λέω!

Ήταν ξεκάθαρο πως η μικρή έλεγε ψέματα. Το θέμα και ο προβληματισμός της μαμάς της ήταν το ΓΙΑΤΙ..Δεν είχε να κερδίσει κάτι από αυτό..

Θα πρέπει λοιπόν να γνωρίζουμε πως είναι φυσικό να λένε τα παιδιά φανταστικές ιστορίες, ιδίως μέχρι την ηλικία περίπου των 6. Τα πολύ μικρά παιδιά δεν αναγνωρίζουν την διαφορά ανάμεσα στην αλήθεια και τη φαντασία. Φαίνεται επίσης από έρευνες, ότι ένα παιδί προσχολικής ηλικίας με προχωρημένη ευφυΐα και ιδιαίτερα ανεπτυγμένη φαντασία λέει συχνότερα ψέματα από τους συνομηλίκους του. Συχνά λοιπόν εφεύρει έναν δικό του κόσμο, όπου τα πράγματα γίνονται όπως θέλει εκείνο, δίχως περιορισμούς και φραγμούς.
Είναι πολύ φυσιολογικό οι γονείς να αναστατώνονται με τις φανταστικές ιστορίες του παιδιού τους.  Όμως θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί και να βλέπουμε τις καταστάσεις στο σύνολό τους και όχι σαν μεμονωμένα γεγονότα. Δηλαδή, εάν το παιδί μας είναι χαρούμενο και οι σχέσεις που έχει με τους γύρω του είναι λειτουργικές, οι φανταστικές του ιστορίες δεν αποτελούν απαραίτητα κάτι ανησυχητικό. Εξάλλου ο τρόπος που σκεφτόμαστε εμείς οι ενήλικες και επεξεργαζόμαστε τις καταστάσεις και τις νέες ιδέες μας, δεν έχει καμία σχέση με τον τρόπο των παιδιών.
Καλό θα ήταν λοιπόν να περνάμε περισσότερο χρόνο με το παιδί σε τέτοιες περιόδους, μπορούμε να παίζουμε εμείς οι ίδιοι την φανταστική του ιστορία μαζί του εκφράζοντας τα συναισθήματά μας, αλλά και αφήνοντας και το ίδιο να εκφράζεται χωρίς να είμαστε επικριτικοί ή απορριπτικοί.
                                                                                                          

                                                                                                                  Μαρία Κωνσταντινοπούλου

Επιθετικά παιδιά και οικογένεια

Η επιθετικότητα έχει οριστεί ως μία συνεχής διάθεση του ατόμου να εμπλέκεται σε επιθετικές καταστάσεις. Η εμπλοκή του αυτή μπορεί να είναι είτε πραγματική, είτε φαντασιωσική. Η επιθετικότητα αυτή μπορεί να είναι κακοήθης, μπορεί όμως και καλοήθης. Όσο αφορά στο ''καλοήθης'', εννοούμε πως η επιθετικότητα μπορεί να αποτελέσει κινητήριο δύναμη για δημιουργικότητα και πρόοδο του ατόμου. Πρόκειται για την συναισθηματική αντίδραση του ατόμου, η οποία κάνει την εμφάνισή της μετά το πρώτο έτος ζωής του παιδιού, και ουσιαστικά διαφοροποιεί την οργή από τον θυμό που αισθάνεται και που πρωτοεμφανίζεται γύρω στον έκτο μήνα μετά τη γέννησή του. Θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η παιδική επιθετικότητα στην ηλικία των 2 ετών είναι μια φυσιολογική εξέλιξη. Πρόκειται για την περίοδο της ανεξαρτητοποίησης όπου το παιδί θεωρεί πως είναι σε θέση να τα καταφέρει μόνο του και βρίσκεται σε μία διαρκή δοκιμασία των ορίων των άλλων.
 
Βασικό στοιχείο της παιδικής επιθετικότητας είναι η θελημένη πρόκληση ζημιάς σε άλλα άτομα. Οι ερευνητές δεν έχουν καταφέρει να διατυπώσουν έναν ολοκληρωμένο ορισμό σχετικά, καθώς οι απόψεις διύστανται σχετικά με την προέλευσή της. 
Πότε όμως η επιθετικότητα που εκδηλώνει ένα παιδί ''ξεφεύγει'' από τα φυσιολογικά όρια και αποτελεί θέμα προς ανησυχία? Θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί σχετικά με τη συχνότητα,την  ένταση και τη διάρκεια του φαινομένου, τον βαθμό μίσους και εκδίκησης που εξωτερικεύεται και το κατά πόσο μπορεί το παιδί να έχει αυτοέλενχο σχετικά με την εκδήλωση της επιθετικής του συμπεριφοράς. 

Πώς εκδηλώνεται η επιθετικότητα:

-Εκρήξεις οργής. Κατά βάση παρουσιάζονται μετά από εκνευρισμό και η επιθετικότητα στρέφεται στον εαυτό του.
-Έκφραση μίσους. Κυρίως μετά από συνθήκες απόρριψης το παιδί εξωτερικεύει εκδικητική στάση.
-Πειράγματα. Περιορίζεται στην λεκτική επιθετικότητα.
-Παρανο'ι'κή εχθρότητα. Θεωρεί τους γύρω του εχθρικούς απέναντί του. 
-Ύβρις, ειρωνία. Περιορίζεται στο λεκτικό κομμάτι, και καλό είναι το περιβάλλον να δείχνει αδιαφορία.
-Θεατρινισμοί. Το παιδί προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή των άλλων με αρνητικό τρόπο. 

Τα αίτια της επιθετικότητας είναι πολλά και διαφέρουν. Ενδεικτικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε την επιθετικότητα των γονέων, οι οποίοι αποτελούν πρότυπα προς μίμηση, η υπερβολική αυστηρότητα αυτών, ή η αδιαφορία-απάθεια, οι συχνές τιμωρίες-ποινές των παιδιών οι εντάσεις μέσα στην οικογένεια, η σχέση του ζευγαριού (αφορά και στους διαζευγμένους), το άγχος μέσα στην οικογένεια κ.λ.π.

Οι γονείς θα πρέπει να αντιμετωπίσουν την επιθετικότητα του παιδιού τους ως εξής:

-Θα πρέπει οι ίδιοι να είναι σταθεροί και να τηρούν τους κανόνες της οικογένειας.
-Να επικρατεί αλληλοσεβασμός και να δίνονται ευκαιρίες έκφρασης.
-Να θέτονται και να τηρούνται τα όρια.
-Να δίνεται στο παιδί χώρος ώστε να ηρεμήσει.
-Όταν το παιδί ξεσπά να είναι σε θέση ο γονιός να το αντιμετωπίσει με σταθερότητα και ηρεμία.
-Να περιορίζεται οποιαδήποτε έκφραση θυμού, απαξίωσης, μείωσης.
-Να θέτονται στόχοι που μπορεί το παιδί να καταφέρει.
-Δεν ενοχοποιούμε το παιδί.
-Οι γονείς  να είναι συνεπείς στις κυρώσεις τους αλλά και στις υποχρεώσεις τους.
-Να συνεργάζονται με τους εμπλεκόμενους στην μαθησιακή διαδικασία του παιδιού και να δείχνουν εμπιστοσύνη σε αυτούς. 
-Τέλος, να δείχνουν αγάπη, στοργή, φροντίδα, προσπαθώντας για μια ομαλή συναισθηματική σχέση.

                                                                                                              
                                                                                                               Μαρία Κωνσταντινοπούλου

Όταν το παιδί φεύγει απ’ το σπίτι

Η ενηλικίωση των παιδιών φέρνει ανάμεικτα συναισθήματα τόσο για τα ίδια όσο και για τους γονείς τους, κυρίως όταν συνεπάγεται και με αλλαγή στέγης, είτε για σπουδές, είτε για το στρατό, είτε γιατί επέλεξαν να σταθούν στις δικές τους δυνάμεις και να μείνουν μόνα ή να συγκατοικήσουν με άλλους συνομήλικους.

Η νέα αυτή πραγματικότητα πολλές φορές τρομάζει τους γονείς και την βιώνουν ιδιαίτερα φορτισμένα ψυχολογικά αρκετό καιρό πριν τελικά συμβεί. Επί της ουσίας είναι μία τεράστια αλλαγή για την ροή της οικογενειακής κατάστασης και λειτουργίας, αφού μέχρι πρότινος το 'σπίτι' απαρτιζόταν από έναν συγκεκριμένο αριθμό μελών που τώρα καλείται να αλλάξει.
Οι ερευνητές έχουν αποκαλέσει την νέα αυτή πραγματικότητα και τα συναισθήματα που την χαραχτηρίζουν ως "σύνδρομο της άδειας φωλιάς". Το σύνδρομο αυτό περιλαμβάνει αισθήματα απώλειας, απογοήτευση, έλλειψη στόχων για τη ζωή, θλίψη και δυσφορία, συχνά κρίση ταυτότητας και κάποιες φορές εάν δεν αντιμετωπιστεί κατάλληλα οδηγεί τον γονέα και σε κατάθλιψη.
Επηρεάζει και τους δύο γονείς αλλά περισσότερο τη μητέρα η οποία βιώνει το "πένθος" από την απόσταση και την διαφορετική πλέον καθημερινότητα με το παιδί. Δυσκολεύεται να μείνει ξαφνικά στο σπίτι χωρίς το παιδί το οποίο και φρόντιζε, ή μπορεί και να επηρεάζεται από το γεγονός ότι της λείπει πλέον η συντροφικότητα του παιδιού.
Σημαντικό ρόλο στα αρνητικά αυτά συναισθήματα παίζουν ασφαλώς και οι ανησυχίες όσο αφορά στην ασφάλεια του παιδιού και το κατά πόσο θα είναι σε θέση να φέρει εις πέρας μόνο του τις υποχρεώσεις του. 
Ο αριθμός των παιδιών και το κατά πόσο ο γονέας έχει ταυτιστεί με τον ρόλο του αυτό και έχει επενδύσει σε αυτόν, δυσκολεύουν ή διευκολύνουν τα συναισθήματα που βιώνει μετέπειτα. Για παράδειγμα, μία μητέρα η οποία έχει αφοσιωθεί σχεδον αποκλειστικά στην ανατροφή του παιδιού της και έχει παραμερήσει οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα που την ευχαριστεί, έχει περισσότερες πιθανότητες να δυσκολευτεί και να εγκλιματιστεί στη νέα κατάσταση. Επιπλέον, εάν υπάρχουν και άλλα παιδιά στην οικογένεια, λειτουργεύν υποστηρικτικά έως ότου έρθει η στιγμή που και εκείνα με τη σειρά τους θα πάρουν τον δικό τους δρόμο, ενώ περισσότερες δυσκολίες υπάρχουν επίσης όταν η σχέση του ζευγαριού δεν είναι καλή ή είναι ανύπαρκτη και δεν υπάρχει ένα υποστηρικτικό περιβάλλον να υποστηρίξει τον γονέα.
Γι'αυτόν ακριβώς τον λόγο, όσο πιο γρήγορα και σωστά προετοιμαστεί ο γονέας για αυτή τη στιγμή, τόσο πιο ανώδυνο θα είναι για εκείνον και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
Θα χρειαστεί να βρεθούν εναλλακτικοί τρόποι συσχέτισης με το παιδί καθώς  και νέα ενδιαφέροντα πέραν του γονεϊκού ρόλου, έτσι ώστε να λιγοστέψουν τα συμπτώματα θλίψης και ανίας από την έλλειψη προσωπικών ενδιαφέροντων και περισσότερου ελεύθερου χρόνου που πιθανόν να επέλθει. Εξάλλου πλέον η επικοινωνία με το παιδί που βρίσκεται μακρυά, είναι πολύ εύκολη και ποικιλόμορφη και δεν περιορίζεται μόνο στην τηλεφωνική.
Πέρα από αυτό όμως, είναι μία καλή ευκαιρία για το ζευγάρι που μένει 'πίσω'  να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του, ή για τον μονογονέα να αφιερώσει περισσότερο χρόνο στην προσωπική του ζωή, να κάνει πράγματα που πριν δεν μπορούσε, και να αφιερωθεί σε φίλους, συγγενείς, παρέες, εξόδους και στόχους.
Οι έρευνες εξάλλου δείχνουν πως πέρα από τον πόνο που προκαλεί η απομάκρυνση του παιδιού από το σπίτι, οι γονείς κατακλύζονται από συναισθήματα περηφάνιας για τα πρώτα ενήλικα βήματα του παιδιού τους, καθώς και το ότι σε σημαντικό βαθμό εξομαλύνονται οι σχέσεις γονέων-παιδιού με την απόσταση.

Όσο περισσότερο ο γονέας ασχολείται με θέματα δικά του, τόσο καλύτερα θα λειτουργεί η σχέση του με το παιδί. Ασφαλώς και η τηλεφωνική επικοινωνία ιδιαίτερα το πρώτο διάστημα θα είναι αρκετά συχνή, αλλά προσπαθούμε να έχουμε κατά νου ότι το παιδί μας βρίσκεται σε ένα νέο περιβάλλον ανάμεσα σε νέους ανθρώπους και καλό θα ήταν να μην το ενοχλούμε συχνά. Μία συμφωνία σχετικά με τον τρόπο και τις ώρες που θα επικοινωνείτε μαζί του θα ήταν πολύ βοηθητική. Με αυτό τον τρόπο οριοθετείται η σχέση και λειτουργεί σταδιακά πιο αρμονικά. Δεν θα είναι καλό για την ψυχολογία του παιδιού να φορτώνεται με τις ανησυχίες και ανασφάλειές μας που σε αυτή την φάση τείνουν να γίνονται και υπερβολικές. Εξάλλου έχει και το ίδιο να διαχειριστεί δικά του άγχη από τη νέα του πραγματικότητα επομένως αυτό που πιθανότατα να έχει περισσότερη ανάγκη θα είναι, όταν το ζητάει, συμβουλές και οδηγίες που θα το κάνει να αισθάνεται ασφάλεια και αυτοπεποίθηση για τα δικά του βήματα. Θέλουμε ανεξάρτητα παιδιά που θα στηρίζονται στις δικές τους δυνάμεις και θα σηκώνουν το φορτίο από τα λάθη και τις ευθύνες τους.
Από την άλλη, θα πρέπει και εμείς να είμαστε σε επαφή με τα συναισθήματά μας, να προσπαθούμε να αποδεχτούμε την κατάσταση ως έχει και να κάνουμε κινήσεις οφέλιμες προς εμάς. Δεν ξεχνάμε ότι διανύουμε μία περίοδο πολλών αλλαγών και συναισθηματικών αναταραχών, που κάποιες φορές, παρόλη την προσπάθεια που καταβάλλουμε δεν ξεπερνιέται ο πόνος και η στασιμότητά μας. Αν λοιπόν θεωρήσουμε πως τα αρνητικά συναισθήματα μας κατακλύουν και μας καθιστούν ανύμπορους να σταθούμε στην καθημερινότητά μας και να ανταπεξέλθουμε σε αυτήν, τότε καλό θα ήταν να  ζητήσουμε βοήθεια από κάποιον ειδικό.

                                                                                                                   Μαρία Κωνσταντινοπούλου

Πώς μεγαλώνουμε υπεύθυνα παιδιά

Πολλοί γονείς χρησιμοποιούν τη μέθοδο αμοιβής-τιμωρίας στα παιδιά τους. Το πιθανότερο είναι πως οι περισσότεροι από εμάς μεγαλώσαμε οι ίδιοι μέσα σε ένα τέτοιο σύστημα πειθαρχίας. Η μέθοδος αυτή έχει πολλά μειονεκτήματα, και αποτελεί ίσως την βασική αιτία γιατί τα παιδιά μας τελικά δεν μας ακούν και δεν μεγαλώνουν με υπευθυνότητα.
Με το να τιμωρούμε το παιδί όταν δεν υπακούει και να το ανταμοίβουμε όταν συμμορφώνεται, γινόμαστε εμείς επί της ουσίας οι βασικοί υπεύθυνοι της συμπεριφοράς του, δυσκολεύοντας τη λήψη των δικών του αποφασεων. Ενισχύουμε την ''καλή'' συμπεριφορά όταν είναι παρόν κάποιος ενήλικας, με αποτέλεσμα η συμπεριφορά αυτή να μην γενικεύεται και σε άλλα πλαίσια, καθώς επίσης χωρίς να το καταλαβαίνουμε προκαλούμε οι ίδιοι την αντίδραση του παιδιού, επιμένοντας στο να υπακούσει στους κανόνες μας.
     Αντίθετα από τα παραπάνω, μπορούμε να θέσουμε σε εφαρμογή το σύστημα των Συνεπειών.  Πρόκειται για μία μέθοδο με πολλά θετικά στοιχεία και με ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα. Το παιδί μαθαίνει να είναι υπεύθυνο για τις πράξεις του και όχι ο γονέας. Υπάρχουν οι φυσικές και οι λογικές συνέπειες.

Παράδειγμα φυσικών συνεπειών

Το παιδί επιμένει να μην θέλει να φορέσει μπότες παρόλο που βρέχει. Το αποτέλεσμα μιας τέτοιας κίνησης θα είναι να βραχούν τα πόδια του.
Το παιδί επιμένει να μην θέλει να φάει πρωινό πριν φύγει για το σχολείο. Το αποτέλεσμα θα είναι να πεινάσει στο σχολείο.
Τίποτα από τα παραπάνω επί της ουσίας δεν θέτουν σε κίνδυνο το παιδί, γι'αυτό και επιτρέπουμε να πάρει μόνο του την απόφαση. Στις περιπτώσεις που υπάρχει κίνδυνος για το παιδί, θέτουμε σε εφαρμογή τις  λογικές συνέπειες οι οποίες θα πρέπει να είναι άμεσες, λογικές και να έχουν σχέση με τη συμπεριφορά του παιδιού. Σε αυτή την περίπτωση, η στάση του γονιού είναι φιλική καθώς και ο τόνος της φωνής του.

Παράδειγμα τιμωρίας \ λογικής συνέπειας

1. ΤΙΜΩΡΙΑ
Μαμά: '' Μαρία μιλάω στο τηλέφωνο. Σβήσε την τηλεόραση γιατί δεν ακούω τίποτα!''

ΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΕΠΕΙΑ
Μαμά: ''Μαρία επειδή μιλάω στο τηλέφωνο και δεν ακούω, χαμήλωσε την τηλεόραση ή βγες έξω  λίγο να παίξεις. Αποφάσισε τι από τα δύο θες''.
Πρέπει πάντα να δίνουμε στο παιδί επιλογές να διαλέξει, αλλά ταυτόχρονα να σεβόμαστε την προσωπικότητα του παιδιού. Γιατί το πιο πάνω παράδειγμα, μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε τιμωρία εάν δεν δώσουμε βάση στην στάση μας και στον τόνο της φωνής μας :
Μαμά: ''Μιλάω στο τηλέφωνο και δεν ακούω, χαμήλωσέ την ή βγες έξω!''

2. ΤΙΜΩΡΙΑ
Μαμά: (θυμωμένα) ''100 φορές σου έχω πει να βάζεις τα άπλυτά σου στο καλάθι!! Για το λόγο αυτό δεν έχει παγωτό το απόγευμα!''

ΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΕΠΕΙΑ
Oι συνέπειες θα πρέπει να έχουν σχέση με την προβληματική συμπεριφορά:
Μαμά: ''Σήμερα θα βάλω πληντύριο. Δεν θα μπορέσω να πλύνω τα ρούχα σου εφόσον δεν είναι στο καλάθι. Γι'αυτό θα φοράς τα ίδια ρούχα και αύριο αν αποφασίσεις να μην τα βάλεις στο καλάθι''.

3. ΤΙΜΩΡΙΑ
 Μαμά: ''Άργησες για άλλη μια φορά να επιστρέψεις. Η ώρα έχει πάει 11! Μην περιμένεις να βγεις το επόμενο Σάββατο! Ξέχνα και τον υπολογιστή για μια βδομάδα!''

ΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΕΠΕΙΑ
Αφορά στην τωρινή συμπεριφορά του παιδιού και όχι για ό,τι συνέβη στο παρελθόν. Επίσης θα πρέπει η συνέπεια να έχει σχέση με το γεγονός  και όχι με κάτι που δεν είναι σχετικό με αυτό (υπολογιστής).
Όταν λοιπόν έρθει πάλι η μέρα που το παιδί θα θελήσει να ξαναβγεί:
''Λυπάμαι αλλά επειδή δεν φαίνεται να είσαι υπεύθυνος για την ώρα που επιστρέφεις, μπορείς να το προσπαθήσεις την επόμενη βδομάδα πάλι''.

4. ΤΙΜΩΡΙΑ
Τα δύο αδέρφια την ώρα του φαγητού παίζουν στο τραπέζι και ενοχλούν τους υπόλοιπους.
''Σταματήστε τώρα ή πάτε για ύπνο αμέσως''

ΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΕΠΕΙΑ
''Μπορείτε να ηρεμήσετε, ή να πάτε μέσα και να επιστρέψετε όταν θα είστε έτοιμοι για φαγητό''.


Με την μέθοδο αυτή των συνεπειών, μαθαίνουμε στα παιδιά να αποφασίζουν υπεύθυνα και όχι να υποτάσσονται. Επιλέγοντας, παίρνουν ταυτόχρονα και την ευθύνη των επιλογών αυτών και μέσα από τα θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα της εκλογής τους, τελικά μαθαίνουν.

                                                                                                              
                                                                                                                 Μαρία Κωνσταντινοπούλου

Προετοιμάζοντας το παιδί για τον θάνατο ενός γονέα


Το βασικό είναι να γνωρίζουμε πως τα παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας πενθούν και θρηνούν. Σίγουρα όχι με τον τρόπο που το εξωτερικεύουν οι ενήλικες, αλλά με έναν δικό τους τρόπο, που πολλές φορές μας κάνει να θεωρούμε πως δεν θρηνούν ουσιαστικά και γιαυτό συχνά δεν δίνουμε την απαιτούμενη βαρύτητα. Για παράδειγμα, τη μία στιγμή μπορεί να κλαίνε με πολύ πόνο, ενώ μετά από λίγο να φαίνονται σαν να μην αισθάνονται τίποτα αρνητικό. Αυτό που θα πρέπει να γνωρίζουμε είναι πως τα παιδιά εκφράζονται κατεξοχήν μέσα από τα παιχνίδια τους, καθώς επίσης συγκεντρώνονται για πολύ λιγότερο σε μία κατάσταση από ότι οι ενήλικες. Γιαυτό και έχουν αυτές τις εναλλαγές στην διάθεσή τους πολύ συχνά (κλαινε, θρηνούν-παίζουν, γελάνε).
Είναι πολύ σημαντικό να τους γίνει σαφές ότι η αρρώστια του γονέα δεν είναι δική τους ευθύνη. Τα παιδιά συχνά θεωρούν τον εαυτό τους υπεύθυνο για ό,τι κακό συμβαίνει στον γονιό τους. Καλό θα είναι να μιλήσετε στο παιδί για την συγκεκριμένη αρρώστια με τρόπο που να μπορεί να αντιληφθεί και χωρίς πολλές πληροφορίες και λεπτομέρειες που θα το φορτώσει και δεν θα είναι σε θέση να διαχειριστεί. Να εξηγήσετε λεπτομερώς γιατί εσείς πιθανότατα λείπετε τόσο πολύ (επισκέψεις στο νοσοκομείο κλπ), γιατί μεγαλώνει με κάποιον άλλον (γιαγιά-παππού κλπ), και να το διαβεβαιώσετε πως σε κάποιο διάστημα θα επιστρέψετε και θα μείνετε πάλι μαζί.
Καλό θα είναι να το προετοιμάζετε για την μελλοντική εξέλιξη της μαμάς ή του μπαμπά ή τον τυχόν θάνατο του/της, με απλά λόγια που να μπορεί να κατανοήσει. Στην ηλικία αυτή τα παιδιά θεωρούν πως ο θάνατος δεν είναι μόνιμος. Οπότε θα πρέπει να μην πέσουμε στην παγίδα να δώσουμε ψεύτικες ελπίδες στο παιδί ή να το μπερδεύουμε με λόγια τύπου: Η μαμά θα κοιμηθεί, ή θα πάει στον ουρανό κλπ.
Εάν και ο άρρωστος γονέας το επιθυμεί, καλό θα είναι να τον επισκεφτεί το παιδί στο νοσοκομείο. Κάτι τέτοιο βοηθάει σε ένα βαθμό να σχηματίσει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της κατάστασης. Τέλος, δεν ξεχνάμε πως όταν γίνονται ερωτήσεις, όσο έτοιμοι και αν δεν νιώθουμε, θα πρέπει να απαντάμε όσο το δυνατόν πιο ξεκάθαρα και ειλικρινά μπορούμε στο παιδί. 

                                                                                                                  Μαρία Κωνσταντινοπούλου

Βοηθώντας τα παιδιά να αναγνωρίζουν, να διαχειρίζονται και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους

Είναι πολύ σημαντικό να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναγνωρίζουν τα συναισθηματά τους, να τα κατανοούν και να τα διαχειρίζονται με εποικοδομητικό τρόπο. Τόσο οι γονείς όσο και το σχολειο είναι οι βασικοί παράγοντες που μπορούν να κατευθύνουν τα παιδιά προς αυτό τον δρόμο.
     
Στο σχολείο όπου εργάζομαι (Εκπαιδευτήρια Σύγχρονη Παιδεία στον Καρέα), μαζί με τη δασκάλα της τάξης, κ. Γεωργία Τσιρούνη, οργανώσαμε με τη μορφή παιχνιδιού το ''Γραμματοκιβώτιο των Συναισθημάτων''. Κατασκευάσαμε όλοι μαζί το 'κουτί', και αφού προηγήθηκε συζήτηση γύρω από τα συναισθήματα, τα παιδιά ζωγράφισαν ένα πρόσωπο που απεικόνιζε ένα συναίσθημα. 
Τα παιδιά έγραφαν ανώνυμα κάθε φορά σε ένα χαρτί μία κατάσταση η οποία τους προκαλεί φόβο, ζήλια,κλπ. ανάλογα με ποιο συναίσθημα δουλεύαμε κάθε φορά. Κατόπιν το 'έριχναν' στο γραμματοκιβώτιο. Λίγες μέρες μετά, τα παιδιά έβγαζαν από το γραμματικιβώτιο τυχαία ένα χαρτί και το διάβαζαν δυνατά. Ακολουθούσε συζήτηση για το κάθε συναίσθημα, για το πώς μπορεί να αισθάνθηκε το συγκεκριμένο παιδί από την κατάσταση, άλλες καταστάσεις που φέρνουν παρόμοιο συναίσθημα και τρόπους διαχείρισης. Ήταν ένα εξαιρετικό παιχνίδι το οποίο έφερνε σε επαφή τα παιδιά κάθε φορά με ένα διαφορετικό συναίσθημα, έβλεπαν πως και πολλοί άλλοι βιώνουν πανομοιότυπες καταστάσεις, καθώς επίσης διεξόδους για το πώς μπορούν να 'ξεφεύγουν' από τις αρνητικές συνέπειες μιας κατάστασης που τους προκαλεί δυσκολία. 

Παρακάτω είναι φωτογραφίες από το Γραμματοκιβώτιό μας:

 

                                                                                                                Μαρία Κωνσταντινοπούλου

Τα δικαιώματα των παιδιών μέσα από την οικογένεια

    
 Έχω χαραχτηρίσει αρκετές φορές τους σημερινούς γονείς 'ήρωες'. Ο βασικότερος λόγος είναι η πληθώρα πληροφοριών που τους βομβαρδίζει από ειδικούς και μη, από τα μέσα, από την κριτική που δέχονται από τα ίδια τα μέλη της οικογενείας τους, με αποτέλεσμα να διερωτώνται διαρκώς 'πόσο καλός γονιός είμαι? ', 'πόσο όριο ή ελευθερία πρέπει να δώσω', 'πόσο κοντά και πόσο μακρυά πρέπει να βρίσκομαι', και πολλά άλλα τέτοια που το μόνο που τους προσδίδει είναι άγχος.
     Στις παλαιότερες κοινωνίες δεν υπήρχαν αυτά. Οι γονείς ήταν αυταρχικοί, άκαμπτοι τις περισσότερες φορές. Οι ρόλοι ξεκάθαροι και τακτοποιημένοι, ξεκινώντας από την βασική μορφή της οικογένειας, τον Πατέρα, ακολουθούσε η Μητέρα, και στο τέλος βρισκόντουσαν και τα Παιδιά, με μόνο στόχο να υπακούν τους 'ανώτερούς' τους. 
     Οι κοινωνίες μας ευτυχώς άλλαξαν, πέρασαν από πολλά στάδια οικογενειακών σχημάτων, από την πατριαρχική οικογένεια στην απόλυτη αμφισβήτηση της αντρικής ανωτερότητας, μέχρι στη σημερινή πραγματικότητα όπου τα δύο φύλα μάχονται για την υπεροχή των ατομικών τους δικαιωμάτων. 
    Τι γίνεται όμως με τα παιδιά που αναπτύσσονται μέσα σε οικογένειες όπου οι ρόλοι δεν είναι σαφείς και οι γονείς σχεδόν ξεκάθαρα ανταγωνίζονται για τα δικαιώματά τους? Τα παιδιά ασφαλώς αναγνωρίζουν και τα δικά τους δικαιώματα. Αυτό όμως που δεν τους είναι ξεκάθαρο είναι ο τρόπος με τον οποίο διεκδικεί κάποιος τα δικαιώματά του. Συνήθως η αντίληψη που έχουν είναι πως οι γονείς έχουν ευθύνες και υποχρεώσεις, ενώ εκείνα έχουν δικαιώματα. Στον λανθασμένο αυτό τρόπο σκέψης οδηγούνται κυρίως όταν υπερπροστατεύονται από τους γονείς τους, όταν δεν είναι ελεύθερα να μάθουν από τις συνέπειες μιας πράξης τους. Ο δημοκρατικός γονιός είναι απλά εκείνος που ενθαρρύνει και επιτρέπει στο παιδί του την εκλογή, τη λήψη αποφάσεων και την εμπειρία και ευθύνη των αποτελεσμάτων (αποκλείοντας ασφαλώς τα ακραία και επικίνδυνα). 
     Αν ένας γονιός θεωρεί σωστό πως έχει το δικαίωμα να περνάνε οι δικές του αποφάσεις, το μόνο που καταφέρνει είναι να ανατρέφει παιδιά τα οποία θα μάθουν είτε να υπακούν και να υποχωρούν, είτε να θεωρούν δεδομένο πως και οι γύρω τους θα πρέπει να υπακούν στις δικές τους επιθυμίες.  
     Οι όροι 'Ισοτιμία' και 'Ισότητα' πολύ συχνά συνχέονται μέσα στις οικογένειες. Ασφαλώς όλα τα μέλη είναι ισότιμα ως προς την αξία και την αξιοπρέπειά τους ως άνθρωποι και έτσι θα πρέπει να αντιμετωπίζονται. 
     Ο αμοιβαίος σεβασμός διδάσκεται μόνο όταν εμείς οι ίδιοι είμαστε σταθεροί στα προσωπικά μας δικαιώματα και όχι αυταρχικοί και στερητικοί στα δικαιώματα των παιδιών μας. 


                                                                                                                   Μαρία Κωνσταντινοπούλου

Μαθησιακές δυσκολίες και πολυαισθητηριακές μέθοδοι

Είναι πολύ σημαντικό να βρίσκουμε σε κάθε παιδί με μαθησικές δυσκολίες τους τρόπους εκείνους που το βοηθάνε να μάθει πιο εύκολα αλλά και πιο ευχάριστα, χρησιμοποιώντας πολυαισθητηριακές μεθόδους. 
Ένας τρόπος είναι να ζωγραφίζουμε μαζί με τα παιδιά τα γράμματα-γραμματικά φαινόμενα που τα δυσκολεύουνε, να φτιάχνουμε μαζί τους ιστορίες με αυτά και να τις συζητάμε. Με τον τρόπο αυτό θυμούνται ευκολότερα μαζί με τις ιστορίες και το κάθε γράμμα-λέξη-φαινόμενο που τα δυσκολεύει, καθώς επίσης αποτελεί και μία ευχάριστη διαδικασία.
Η ορθογραφία είναι γεγονός ότι δυσκολεύει σε μεγάλο βαθμό τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Για τον λόγο αυτό είναι απαραίτητο να βρίσκουμε εναλλακτικούς τρόπους εκμάθησης και απομνημόνευσης. Βοηθάει τόσο τα ίδια τα παιδιά όσο και την δουλειά του κάθε εμπλεκόμενου με την μαθησιακή διαδικασία. 
Κάποια τέτοια πραδείγματα είναι τα παρακάτω. Ζωγραφιές απλές, τις οποίες μπορεί να κάνει μαζί με το παιδί τόσο ο παιδαγωγός όσο και ο γονιός στο σπίτι. 































  






Μαρία Κωνσταντινοπούλου